കേന്ദ്ര ഗ്രാമവികസന മന്ത്രാലയം വഴി നടപ്പിലാക്കുന്ന പുരുഷന്മാരുടെയും സ്ത്രീകളുടെയും ദാരിദ്ര്യ നിർമ്മാർജ്ജന പദ്ധതിയാണ് ദേശീയ ഗ്രാമീണ ഉപജീവന മിഷൻ (എൻ. ആർ.എൽ.എം.). സ്വർണ്ണ ജയന്തി റോസ്ഗാർ യോജനയാണ് ദേശീയ ഉപജീവന മിഷനായി 2011 ജൂണിൽ മാറ്റം വരുത്തിയത്. ആജീവിക എന്ന് പേരിട്ടിട്ടുള്ള പദ്ധതി ഘട്ടംഘട്ടമായി 600 ബ്ലോക്കുകളിലേക്കും 150 ജില്ലകളിലും നടപ്പാക്കും. നടപ്പു സാമ്പത്തിക വർഷം 3,915 കോടി രൂപ മാറ്റിവെച്ചിട്ടുണ്ട്. ദേശീയ ഗ്രാമീണ ഉപജീവന മിഷന്റെ നിർവഹണ മാർഗനിർദ്ദേശങ്ങളിൽ അതത് സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ ഗ്രാമവികസന വകുപ്പിനാണ് പദ്ധതിയുടെ മേൽനോട്ടച്ചുമതല. ബന്ധപ്പെട്ട സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ ഗ്രാമവികസന വകുപ്പിന്റെ പ്രിൻസിപ്പൽ സെക്രട്ടറിമാരാണ് നിയമമനുസരിച്ച് ഇതിന് ചുക്കാൻ പിടിക്കേണ്ടത്. ജില്ലാതലത്തിൽ ജില്ലാ പ്രോഗ്രാം മാനേജ്‌മെന്റ് യൂണിറ്റുകൾ, ജില്ലകളിലെ ഡി.ആർ.ഡി.എ. കളുമായി ചേർന്ന് പ്രവർത്തിക്കണമെന്നും വ്യവസ്ഥയുണ്ട്. ബ്ലോക്ക് തലത്തിലും ഇതുസംബന്ധിച്ച സംഘടനാ സംവിധാനമുണ്ട്.
ദേശീയ ഗ്രാമീണ നിർമ്മാർജ്ജന പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ കേന്ദ്ര സർക്കാരിന്റെ മുഖ്യ പദ്ധതിയാണ് പുതുതായി രൂപം കൊടുത്തിട്ടുള്ള ദേശീയ ഗ്രാമീണ ഉപജീവന മിഷൻ (National Rural Livelihood Mission). നിലവിലുള്ള SGSY പദ്ധതിക്ക് പകരമാണ് NRLM ആവിഷ്കരിച്ച് നടപ്പിലാക്കുന്നത്. IRDP മുതൽ SGSY വരെയുള്ള പദ്ധതികൾ സ്വയം തൊഴിൽ സംരംഭങ്ങളിൽ കൂടി തൊഴിൽ/ജീവന അവസരങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനാലാണ് ഊന്നൽ കൊടുത്തിട്ടുള്ളത്. എന്നാൽ ദാരിദ്ര്യം അനുഭവിക്കുന്നവരുടെ ശേഷി വികസനവും അവരുടെതായ ജനകീയ സംഘടനാ സംവിധാനവും ഉണ്ടെങ്കിൽ മാത്രമേ ദാരിദ്ര്യ നിർമ്മാർജ്ജന പ്രവർത്തനങ്ങൾ സമഗ്രവും സുസ്ഥിരവുമാകൂ എന്ന കേരളത്തിലെ കുടുംബശ്രീയുടേയും ആന്ധ്രയിലെ SERP യുടെയും അനുഭവങ്ങൾ മാതൃകകളാക്കികൊണ്ടാണ് NRLM പദ്ധതിക്ക് രൂപം കൊടുത്തിട്ടുള്ളത്. സംസ്ഥാനതലത്തിലുള്ള State Rural Livelihood Mission (SRLM) തയ്യാറാക്കുന്ന 7 വർഷ പദ്ധതി രേഖയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാകും കേന്ദ്ര സർക്കാർ പദ്ധതിക്ക് അംഗീകാരം നൽകുക. സംസ്ഥാനത്ത് കുടുംബശ്രീ മിഷനാണ് പദ്ധതി നടത്തിപ്പിന്റെ ചുമതല. കുടുംബശ്രീ സംഘടനാ സംവിധാനം വഴിയായിരിക്കും എൻ.ആർ.എൽ.എമ്മിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കുക .ഈ പദ്ധതി 2014 ൽ ദീൻ ദയാൽ ഉപാദ്ധ്യായ അന്ത്യോദയ യോജനയിൽ ലയിച്ചു.
കുടുംബശ്രീയെ ഉപജീവന മിഷന്റെ കേരളത്തിലെ മുഖ്യനിർവഹണ ഏജൻസിയായി നിയമിച്ചത് പദ്ധതിയുടെ നിർവഹണത്തിന് വിജയ സാധ്യത വര്ദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. ഉപജീവന മിഷന്റെ മുൻകാല പദ്ധതികളാണ് ഐ.ആർ.ഡി.പി., എസ്.ജി.എസ്.വൈ. പദ്ധതികൾ.
